Erradiazio motak Erradiazio ez-ionizatzailea
Erradiazio ez-ionizatzaileen adibide batzuk argi ikusgaia, irrati-uhinak eta mikrouhinak dira (Infografia: Adriana Vargas/IAEA)
Erradiazio ez-ionizatzailea energia txikiagoko erradiazioa da, ez da nahikoa energetikoa elektroiak atomoetatik edo molekuletatik askatzeko, materian edo izaki bizidunetan izan. Hala ere, bere energiak molekula horiek bibratu eta beroa sor dezake. Horrela funtzionatzen dute, adibidez, mikrouhin labeek.
Jende gehienarentzat, erradiazio ez-ionizatzaileak ez du osasunerako arriskurik sortzen. Hala ere, erradiazio ez-ionizatzaileen iturri batzuekin ohiko kontaktuan dauden langileek neurri bereziak behar izan ditzakete sortutako berotik babesteko, adibidez.
Erradiazio ez-ionizatzaileen beste adibide batzuk irrati-uhinak eta argi ikusgaia dira. Argi ikusgaia giza begiak hauteman dezakeen erradiazio ez-ionizatzaile mota bat da. Eta irrati-uhinak gure begietarako eta beste zentzumenetarako ikusezinak diren erradiazio ez-ionizatzaile mota bat dira, baina irrati tradizionalek deskodetu ditzaketenak.
Erradiazio ionizatzailea
Erradiazio ionizatzaileen adibide batzuk hauek dira: gamma izpiak erabiltzen dituzten minbiziaren aurkako tratamendu mota batzuk, X izpiak eta zentral nuklearretan erabiltzen diren material erradioaktiboek igortzen duten erradiazioa (Infografia: Adriana Vargas/IAEA)
Erradiazio ionizatzailea elektroiak atomo edo molekuletatik askatu ditzakeen energia duen erradiazio mota bat da, eta horrek maila atomikoan aldaketak eragiten ditu materiarekin elkarreraginean, izaki bizidunak barne. Aldaketa horiek normalean ioien (elektrikoki kargatutako atomo edo molekulak) sorrera dakarte; hortik dator "erradiazio ionizatzaile" terminoa.
Dosi altuetan, erradiazio ionizatzaileak gure gorputzeko zelulak edo organoak kaltetu ditzake edo heriotza ere eragin dezake. Erabilera eta dosi egokiekin eta beharrezko babes neurriekin, erradiazio mota honek erabilera onuragarri asko ditu, hala nola energia ekoizpenean, industrian, ikerketan eta hainbat gaixotasunen diagnostiko medikoan eta tratamenduan, hala nola minbizia. Erradiazio iturrien erabileraren eta erradiazio babesaren erregulazioa erantzukizun nazionala den arren, IAEAk laguntza ematen die legegileei eta erregulatzaileei nazioarteko segurtasun arauen sistema integral baten bidez, langileak eta pazienteak, baita publikoa eta ingurumena ere erradiazio ionizatzaileen balizko ondorio kaltegarrietatik babesteko helburuarekin.
Erradiazio ez-ionizatzaileak eta ionizatzaileak uhin-luzera desberdinak dituzte, eta horiek zuzenean lotuta daude haien energiarekin. (Infografia: Adriana Vargas/IAEA).
Erradioaktibitatearen desintegrazioaren eta ondoriozko erradiazioaren atzean dagoen zientzia
Atomo erradioaktibo bat partikulak eta energia askatuz egonkorrago bihurtzen den prozesuari “desintegrazio erradioaktiboa” deritzo. (Infografia: Adriana Vargas/IAEA)
Erradiazio ionizatzailea, adibidez, honako hauetatik etor daiteke:atomo ezegonkorrak (erradioaktiboak)energia askatzen duten bitartean egoera egonkorrago batera trantsizionatzen ari diren heinean.
Lurreko atomo gehienak egonkorrak dira, batez ere erdigunean (edo nukleoan) dauden partikulen (neutroien eta protoien) konposizio orekatu eta egonkorrari esker. Hala ere, atomo ezegonkor mota batzuetan, nukleoko protoi eta neutroien kopuruaren konposizioak ez die partikula horiek elkarrekin mantentzen uzten. Atomo ezegonkor horiei "atomo erradioaktiboak" deitzen zaie. Atomo erradioaktiboek desintegratzen direnean, energia askatzen dute erradiazio ionizatzaile moduan (adibidez, alfa partikulak, beta partikulak, gamma izpiak edo neutroiak), eta horiek, segurtasunez aprobetxatu eta erabiltzen direnean, hainbat onura sor ditzakete.
Argitaratze data: 2022ko azaroaren 11a